ZİLAN TARİHİ

ZİLAN TARİHİ

Şükrü Kaya Seferoğlu Anadolu’nun ilk sakinleri Kürtler adlı eserinde, orta çağda pakduk ve Kardukların bohtlar ve Peçenekler diye iki kola ayrıldığını, bu bölünme sonucu Milan ve Zilan gruplarının meydana geldiğini belirtir. Dede korkut oğuz namelerinden bahisle Zilanlıların 12 oymağa ayrıldığını, bu 12 oymaktan birinin ZİLAN’lılar olduğunu kaydetmekte, Seferoğlu eserine devamla Zilanlıların Osmanlı arşiv vesikalarında Ekrat taifesinden gösterildiğini kaydetmektedir.

EKRAT “Şeyhi Müşarüniyh’in başına cem olanlar’’ Zilanlıların Anadolu’ya doğudan giriş yaptığını Batman yöresinde bazı oymaklar la birlikte yerleştiğini 1071 tarihinden sonra Doğu Anadolu’da ki Türk boylarının büyük çoğunluğunun batıya göç etmek zorunda kaldığı İsmet Parmaksizoğlu’nun “Tarih Boyunca Türk Kürtleri ve Türkmenler” adlı eserinden anlaşılmaktadır.

Zilan Oymağı

Üçokların 12 Oymağından biri olan Zilan oymağı:
1. ZİLAN
2. Beruki
3. Deliki
4. Pirehali
5. Sevidi
6. Rıtki
7. Gelturi
8. Kurdehan
9. Cemaldini
10. Dilkhiri
11. Mamzidi
12. Celali

Diye 12 guruba ayrılmıştır. Tarih boyunca Türk kavimleri başta doğu illeri olmak üzere 14 ilimize dağılmış bulunmaktadır.

Antalya il yıllığının 52 sayfasında 1071 yılında Akseki’ye bazı Türkmen ve göçmenlerin yerleştiği kaydı mevcuttur. İbradı’da 1914–1915 yıllarında bucak Müdürlüğü yapan Macit selekler “Yarım Asrın ardından” adlı eserinde bazı Türk boylarının Akseki’de köy kurduklarını kaydetmektedir.

Göç Yolları

Edip Yavuz “Tarih Boyunca Türk Kavimleri” adlı eserinde Zilan’lılara ayırdığı bölümde Zilanlıların Yörük olduğunu, Nevşehir, Kastamonu, Trabzon, Antalya, Diyarbakır, Başkale, Aluçra ve Mesudiye’ye yerleştiklerini, Tokat, Kastamonu ve Nevşehir üzerinden Antalya’ya geldiklerini kaleme Almaktadır. (Sayfa 336)

Şu halde yukarıda bahsettiğimiz eserlerden anlaşılacağı üzere, Akseki Zilan köyüne yerleşim 1070li yıllarda olmuştur.

Dil

Tarih Pof. M. Fahrettin Kırzıoğlu, “Dağıstan Aras Dicle Altay ve Türkmenistan Türk Boylarından Türkler” adlı eserinde aynen şu cümleyi Kullanır: Zilanlı-Zilah-Zilih aşireti bu Oymağımızın Halkı kurmaç Türkçesi ile konuşur, Silvan adını bunlar vermiştir. Silvan/Silivan adı Göktürklerde çok şerefli anlamında bir unvandı. Silinmiş Tertemiz olmuş Anlamına gelir. (Sayfa 33)

Güneyden Doğuya Dönüş, Yavuz Sultan Selim Dönemi

Güneye kadar inen bu aşiretin tekrar doğuya dönüşü M. Şerif Fırat’ın “Doğu illeri ve Varto” adlı eserinden izleyelim. Yavuz Sultan Selim, 1514 yılında Şah İsmail ordusunu Çaldıran Ovasında yenip doğu illerimize dönerken, İdris-i Bitlis-i’nin delaletiyle Halti-Lohorto, DağlıTürk Aşiretlerinin reislerini huzurunda kabul ederek, Bunların başı olan “kurtbaba” aşiretine Baba Kürdi adını takmıştır. Bunları çeşitli derebeyliklere ayırarak “KÜRT” namı altında teşci ederek, Şah İsmail ve Şiiliğe cephe almalarını sağlamıştı. Doğu illerini yüce dağlarında bu şekil imtiyaz altında bağımsız bir halde istediğini yapan bu aşiretler, tamamen milli birlik ve Türklük duygusundan uzaklaştırılarak Kendilerini gerçekten Kürt ve Baba-kürdi sanmışlardır.

Yavuz Sultan Selim devrinden önce yazılmış tarih ve haritalarda doğu illerimizin yukarı kısımlarına “orarto” denilmekte iken, Yavuzdan sonra yazılan tarih kitaplarında Türk yurduna Kürdistan, buradaki Türk halkına da Kürt diye aslı astarı olmayan bu hayali adlar takılmıştı. Bu sahte adlar altında inleyen, doğu illerinizin bütün Osmanlı padişahları devrince yabancılığa sürüklenmiş, Türk milli Birliğinden uzaklaştırılmış, bu illerdeki Türk halkı felaketten felakete sürüklenmiştir.

Yavuz Sultan Selim doğu seferinden Anadolu’ya dönerken Baba-kürdilerini takviye etmek için ve onları Şah İsmail’e ve Şiiliğe karşı koyacak bir üstünlüğe çıkarmak için İç Anadolu’dan birçok Türk aşiretini kaldırıp doğu illerimize göndermişti. Bu Yakınçağ Türk aşiretlerini doğu illerine yerleştikten sonra Baba-kürdilerle kaynaşıp öz Türkçe dillerini ve milli varlıklarını aşiret ve Kürdistan unvanına feda edip “kormanco”lar adını almışlardı.

Yavuz Selim, İdrisi-Bitlisinin önderliğiyle Halti Lohorto, Kurt baba dağı Türklerine Baba kürdi ve doğu illerimize de Kürdistan adını taktıktan sonra Anadolu’ya dönmüştür.

Konya, Karaman, Teke, Ankara, Kayseri bölgelerinde göçebe bir halde dolaşan Millan Berazan, Karakeçi, Cibran, Hasenan, Sipkan, Hayderan, ZİLAN, Celali aşiretlerini Viran şehir, Varto, Muş, Hınıs, Eleşkirt, Patnos, Ağrı, Erciş oylumlarına göndermiştir.

Sultan Hamit Dönemi
Bu bütün aşiretler, Osmanlı devleti döneminde birer derebeylik halinde yaşamışlardır. Tanzimat döneminde dizginleri ele alınıp kanunlara itaat ettirilmiş, İstibdat devrinde iş bütün çığırından çıkmış, Sultan Hamit Tanzimat Türklerine ve ittihatçılara karşı koyabilmek için yalnız kormanco şubesinden 36 hamidiye aşiret alayını kurmuştur. 1200 er atlı mevcut olan bu alaylara ve bu yakın çağ Türk aşiretleri ikinci bir defa Sultan Hamit Tarafından Kürtlük fikri ortaya atılmıştır. Bu tarihten sonra bunların Türklük hakkındaki binlikleri tamamen silinmiş, onlar kendilerini Sultan Hamit’in Kürtleri diye övmüşlerdir. Doğu illerinde 36 Bağımsız derebeylik, halinde kurulan bu hamidiye alayları, Sultan Hamit’in siyasetiyle diğer şubelerdeki aşiretlerle ve doğu illerindeki Alevilerle şehirli ve çiftçi halka ve hatta birbirlerine saldırmıştır.

Mil ve zil partilerine ayrılan bu şubedeki aşiretlerin Mil partisi, şeyhleri olan şeyh Sait’le şeyh Sait isyanını meydana getirmişlerdir. Zil Partisi de ZİLAN ve Ağrıda isyan etmişlerdir.